Kinh nghiệm thu hoạch rễ cỏ Vetiver để chưng cất tinh dầu

1. Hiểu nhanh về cỏ Vetiver

Về cơ bản, Cỏ Vetiver là loại cỏ dễ trồng, thuộc họ hòa thảo (cùng họ với cây lúa). Cỏ Vetiver không có thân ngầm, nhưng bộ rễ của nó phát triển rất nhanh và đồ sộ. Phần thân trên mặt đất của cỏ Vetiver mọc thẳng đứng và rất cứng, chắc. Sức chống chịu sâu bệnh cao. Thích hợp trồng ở nhiều loại địa hình và thổ nhưỡng khắc nhiệt.

Người ta thường trồng Vetiver cho một số ứng dụng như: thu rễ để làm hương, lấy tinh dầu; trồng để chống sạt lở; trồng để cải tạo đất v.v… Tuy nhiên, khi đã xác định trồng cỏ Vetiver để thu rễ chưng cất tinh dầu hoặc làm nguyên liệu sản xuất các sản phẩm dược/mỹ phẩm thì bạn cần phải canh tác riêng cho mục đích này. Ví dụ: không thể vừa trồng Vetiver để chống sạt lở, vừa có ý định thu rễ của nó để chưng cất tinh dầu được. Đây là hai mục tiêu mâu thuẫn.

Bạn cũng không thể lấy rễ cỏ Vetiver trồng ở những vùng đất cần xử lý ô nhiễm để chưng cất tinh dầu hay làm nguyên liệu sản xuất hương/nhang được, chất lượng sản phẩm của bạn sẽ không đảm bảo an toàn.

2. Thời điểm thu hoạch rễ cỏ Vetiver

Tuy thuộc vào đặc điểm khí hậu, thời tiết và thổ nhưỡng của vùng trồng, bạn sẽ có thời điểm thu hoạch rễ cỏ Vetiver khác nhau.

Nhìn chung, thời điểm thu hoạch rễ cỏ Vetiver tốt nhất để chưng cất tinh dầu là vào mùa khô, sau khi cây đã được trồng ít nhất 18 – 24 tháng tuổi. Lúc này, rễ Vetiver đã phát triển đầy đủ và có hàm lượng tinh dầu cao nhất.

Dấu hiệu nhận biết rễ Vetiver đã sẵn sàng thu hoạch:

• Lá Vetiver chuyển sang màu vàng nâu và bắt đầu rủ xuống.
• Thân cây Vetiver trở nên cứng cáp và có màu nâu sẫm.
• Khi đào thử một đoạn rễ, bạn thấy rễ có màu vàng nâu, dai và có mùi thơm nồng nàn.

3. Công cụ, dụng cụ để thu hoạch

Theo kinh nghiệm của chúng tôi, ngay cả người nông dân khỏe nhất cũng không thể tự thu hoạch rễ cỏ Vetiver nếu không có máy múc. Nếu trồng cỏ Vetiver để thu rễ, bạn cần phải đảm bảo rằng vùng trồng của bạn có thể đưa máy múc vào khai thác. Nếu không, việc thu hoạch sẽ vô cùng khó khăn và tốn kém.

Quy trình thu hoạch rễ Vetiver có thể hình dung một cách đơn giản như sau:

• Cắt bỏ thân và lá Vetiver: Sử dụng dao hoặc liềm để cắt bỏ phần thân và lá Vetiver, chỉ để lại phần gốc.
• Đào rễ Vetiver: Dùng máy múc để đào rễ Vetiver. Nên dùng máy to. Hướng dẫn thợ lái máy múc một cách cẩn thận để không làm đứt rễ.
• Rửa sạch rễ Vetiver: Rửa sạch rễ Vetiver dưới vòi nước chảy để loại bỏ đất bẩn và tạp chất.
• Cắt rễ và lọc bỏ tạp chất: Băm tách rễ thành những cụm nhỏ, nhặt bỏ các phần rễ bị thối hay quá già, loại bỏ đất, sỏi hoặc cành cây còn sót lại. Chặt bỏ phần cuống rễ không có chứa tinh dầu.
• Phơi khô rễ Vetiver: Phơi khô rễ Vetiver dưới ánh nắng nhẹ hoặc sử dụng máy sấy ở nhiệt độ thấp cho đến khi rễ khô hoàn toàn.

Lưu ý: Sau khi thu hoạch, cần xử lý và phơi khô rễ Vetiver càng nhanh càng tốt để tránh rễ bị nấm mốc. Không nên thu hoạch rễ Vetiver khi trời mưa hoặc ẩm ướt vì rễ dễ bị lên mốc và mất mùi.

Tùy vào mục đích sản xuất mà bạn có thể có các lựa chọn sơ chế và bảo quản khác nhau. Đây là một trong những khâu quan trọng quyết định chất lượng của sản phẩm thành phẩm cuối cùng. Như tại Herbbank, rễ cỏ Vetiver được chúng tôi dùng để chưng cất tinh dầu Vetiver và nước cất rễ cỏ Vetiver có thể được bảo quản theo một quy trình khác so với loại rễ được sử dụng để làm Hương/Nhang Vetiver. Thời gian phơi/sấy – nhiệt độ phơi/sấy là khác nhau giữa 2 mục đích này.