5 sự thật nên biết xung quanh các ứng dụng của cây cỏ Vetiver

Gần đây cỏ Vetiver ngày càng được cộng đồng quan tâm nhiều hơn, đặc biệt là các ứng dụng trong dược phẩm, mỹ phẩm và hương trị liệu của nó. Tuy vậy, các thông tin và tài liệu bằng tiếng Việt về loại cỏ này còn tương đối manh mún và có nhiều thiên lệch.

Là một người có nhiều gắn bó với giống cỏ vetiver, tôi muốn chia sẻ với bạn 5 sự thật thú vị mà tôi đã khám phá ra trong quá trình nghiên cứu, trồng, chăm sóc, khai thác và chế biến loại cỏ này.

1. Cỏ vetiver cũng được gọi là cỏ hương bài, nhưng cỏ hương bài có thể không phải là cỏ Vetiver

Cỏ Vetiver có tên thường gọi bằng tiếng Việt là cỏ hương bài, cỏ hương lau. Tên khoa học của loại cỏ này là Chrysopogon zizanioides L., hay Vetiveria Zizanioides. Thuộc họ Lúa Poaceae (Gramineae).

Cây cỏ Vetiver (cỏ Hương lau, cỏ Hương bài) và một số ứng dụng điển hình của nó.

Ở Việt Nam, cũng có một loài cây khác được gọi cùng tên là cỏ hương bài hay cây hương bài. Cây này có tên khoa học là Dianella ensifolia. Thuộc họ Xanthorrhoeaceae (Họ thích diệp thụ). Cây hương bài này còn có các tên thường gọi khác là cát cánh lan, lưỡi đòng, huệ rừng, hương lâu, rẻ quạt, xường quạt, sơn gian lan v.v…

Cả hai loại cây này rễ đều có mùi thơm, cây hương bài (Dianella ensifolia) đã được biết đến từ rất lâu với việc trồng để lấy rễ làm hương nhang (hương bài truyền thống), trong khi đó, việc trồng cỏ Vetiver để lấy rễ làm hương và chưng cất tinh dầu thì mới được phổ biến rộng rãi ở Việt Nam trong thời gian gần đây.

Phân biệt Cỏ Hương Bài (Cỏ Vetiver, Cỏ Hương Lau,) và Cây Hương Bài (Cát Cánh Lan, Rẻ Quạt).

Để tránh nhầm lẫn khi trồng và sử dụng hai loại cỏ này, nếu ai đó nói về cỏ hương bài, bạn nên hỏi thêm tên khoa học của nó hoặc xin rõ hình ảnh để xác định cho chính xác.

2. Mùi hương của cỏ Vetiver không thể tổng hợp nhân tạo

Tinh dầu cỏ Vetiver là một trong những loại tinh dầu có thành phần hóa học đa dạng và phức tạp nhất. Các nghiên cứu khoa học trên thế giới đã tìm ra tới hơn 300 thành phần hóa học khác nhau có trong tinh dầu Vetiver. Sự phức tạp này mang đến cho nó một mùi hương cực kỳ đặc biệt và rất nhiều lợi ích trị liệu tuyệt vời.

Cũng chính vì sự phức tạp trong thành phần như vậy mà người ta chưa thể tổng hợp nhân tạo mùi hương tinh dầu Vetiver. Hoặc cũng có thể tổng hợp được, nhưng nếu sản xuất hương thơm Vetiver nhân tạo thì giá thành sản xuất ra nó sẽ đắt hơn rất nhiều lần so với việc sử dụng tinh dầu vetiver tự nhiên, nên không có công ty nào tổng hợp.

Tuy vậy, tinh dầu Vetiver là một loại tinh dầu giá cao, khi mua tinh dầu Vetiver thì bạn vẫn nên cảnh giác về việc bị mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng pha tạp. Tốt nhất nên chọn mua ở một đơn vị cung cấp uy tín mà bạn biết rõ quy trình trồng trọt và chưng cất của họ.

Tinh dầu Vetiver tự nhiên, nguyên chất có mùi ngọt sâu nhưng vẫn thanh mát, có sự hòa quyện tuyệt vời của hương thảo mộc, hương gỗ, hương đất và hương khói. Một mùi hương có thể làm những người khó tính nhất phải mê mẩn. Đây là một trong những loại tinh dầu tự nhiên có độ lưu hương cao nhất (lưu hương lên đến 320 giờ trên que thử hương) và là một trong những loại tinh dầu tự nhiên được sử dụng thường xuyên trong các dòng nước hoa cao cấp (khoảng 25% các loại nước hoa cao cấp trên thế giới có thành phần là tinh dầu Vetiver). Loại tinh dầu này cũng được biết đến với các đặc tính trị liệu nổi bật là: giúp làm dịu và phục hồi hệ thần kinh, an thần và kháng viêm rất tốt.

3. Trồng cỏ vetiver để lấy tinh dầu khác với trồng cỏ vetiver cho các mục đích bảo vệ môi trường khác

Cỏ Vetiver có bộ rễ chắc khỏe và có khả năng thích nghi tốt với các điều kiện khắc nghiệt như hạn hán, cháy rừng, cằn cỗi, ngập mặn v.v… Do đó, không chỉ được trồng để thu rễ chưng cất tinh dầu và hydrosol phục vụ cho chăm sóc sức khỏe, sắc đẹp. Cỏ Vetiver còn được ứng dụng cho nhiều mục đích khác nhau như: trồng để chống sạt lở, xói mòn; trồng để giữ nước và cải tạo đất, trồng để xử lý ô nhiễm môi trường v.v..

Tuy nhiên, cỏ Vetiver trồng cho mục đích thu rễ chưng cất tinh dầu là loại cỏ phải được trồng riêng biệt cho mục đích này. Cỏ để thu rễ phải được trồng ở những khu vực có nguồn đất và nguồn nước không bị ô nhiễm.

Ngoài ra, mùi hương Vetiver khi được canh tác trên các vùng đất và khí hậu khác nhau cũng sẽ có sự khác nhau rất lớn, do vậy lựa chọn loại đất để trồng, khu vực để trồng và biện pháp canh tác cũng là những yếu tố vô cùng quan trọng.

Ngược lại, nếu trồng Vetiver cho các mục đích như chống sạt lở, xói mòn hay cải tạo đất, nước thì người ta sẽ KHÔNG BAO GIỜ KHAI THÁC. Khi trồng cỏ Vetiver cho những mục đích này, thì mối quan tâm hàng đầu và tiên quyết là làm sao để chúng có thể tự sinh tồn và phát triển một cách bền vững ở những khu vực đó chứ người trồng sẽ không bao giờ khai thác rễ của nó. Bởi rễ của những cây cỏ được trồng cho mục đích này là vô giá trị, nguy hiểm, hoặc việc khai thác rễ của nó sẽ phá hủy hoàn toàn và đi ngược lại với mục đích trồng cỏ ban đầu.

Cỏ Vetiver được khai thác để lấy rễ chưng cất tinh dầu và hydrosol Vetiver phải là loại cỏ được trồng ở vùng có nguồn đất và nguồn nước sạch, không bị ô nhiễm hóa chất hay kim loại nặng. Điều kiện thổ nhưỡng khác nhau sẽ tạo ra những loại tinh dầu và hydrosol có chất lượng khác nhau.

4. Cỏ vetiver rất hợp với “người lười”

“Người lười” ở đây là tôi nói đùa cho việc loại cỏ này rất dễ sống, có khả năng tự sinh trưởng và phát triển tốt mà không cần chăm bón nhiều.

Khi trồng cỏ Vetiver, bạn gần như chỉ cần chăm sóc giai đoạn đầu, sau khi cây đã bám rễ và bắt đầu đẻ nhánh được thì nó có thể tự sinh trưởng và phát triển, chỉ cần rất ít công chăm sóc, cắt tỉa. Không hoặc rất hiếm khi có sâu bệnh hại.

Đặc tính này rất có lợi cho các mục đích ứng dụng của cỏ Vetiver, bởi vì:

• Nếu trồng cỏ Vetiver cho mục đích bảo vệ môi trường, phòng chống sạt lở, xói mòn, xử lý ô nhiễm v.v… thì rặng cỏ này có thể tự tồn tại được, không tốn quá nhiều chi phí duy trì.
• Nếu trồng cỏ Vetiver cho mục đích thu rễ để làm hương, chưng cất tinh dầu v.v… bạn có thể dễ dàng canh tác hữu cơ, không hóa chất mà không có quá nhiều thử thách về sâu bệnh hại.

5. Cỏ Vetiver còn được gọi là loại cỏ thiêng

Ở Ấn Độ, cỏ Vetiver còn được dân gian gọi là loại cỏ thiêng và nó được sử dụng rất phổ biến trong y học cổ truyền Ayurveda cũng như các nghi lễ tâm linh.

Trong y học cổ truyền Ayurveda: Cỏ Vetiver được coi là một loại thảo dược có tính mát, giúp làm dịu cơ thể, giảm căng thẳng và mệt mỏi. Nó thường được sử dụng để điều trị các vấn đề về tiêu hóa, sốt, viêm nhiễm và các bệnh ngoài da.

Các bài thuốc dân gian: Người dân Ấn Độ từ lâu đã sử dụng cỏ Vetiver để làm nước tắm, xông hơi, hoặc pha trà để giảm nhiệt, làm dịu da và cải thiện giấc ngủ. Rễ cỏ Vetiver còn được dùng để chế biến thành các loại dầu massage, giúp thư giãn cơ bắp và giảm đau nhức.

Trong tôn giáo: Cỏ Vetiver được sử dụng rộng rãi trong các nghi lễ tâm linh của người Hindu. Hương thơm của nó được cho là có khả năng thanh tẩy tâm hồn, tạo không gian thiền định và kết nối con người với thế giới tâm linh.

Trong văn hóa dân gian: Cỏ Vetiver được coi là biểu tượng của sự thanh lịch, tinh tế và sang trọng. Nó thường được sử dụng để trang trí trong các dịp lễ hội, đám cưới và các sự kiện quan trọng khác. Người ta tin rằng cỏ Vetiver có khả năng hấp thụ năng lượng xấu và mang lại may mắn, tài lộc.