CỎ VETIVER – Loại cỏ cộng sinh với nhiều ứng dụng tuyệt vời trong canh tác nông nghiệp

Cỏ Vetiver có tên khoa học Vetiveria Zizanioides L. thuộc ho0j Gramineae (tên mới Chrysopogon zizanioides). Cỏ Vetiver được xem là một loại cây trồng độc đáo, đa dụng, mang lại giá trị kinh tế cao, thích ứng tốt với nhiều điều kiện thời tiết và đất đai khác nhau, lại rất an toàn với môi trường tự nhiên. Cỏ Vetiver có đặc điểm là hạt giống bất thụ, không lan truyền bừa bãi và phải trồng bằng hom khi muốn nhân rộng.

1. Đặc điểm hình thái và sinh thái của cỏ Vetiver

1.1 Đặc điểm hình thái của Vetiver

Cỏ Vetiver có dạng thân cọng, mọc thành bụi dày đặc. Từ gốc rễ mọc ra rất nhiều chồi ở các hướng. Thân cỏ mọc thẳng đứng, cao trung bình 1,5 – 3m. Phần thân trên không phân nhánh, phần dưới đẻ nhánh rất mạnh.

Phiến lá hẹp, dài khoảng 45-100cm, rộng khoảng 6-12mm, lá nhẵn, mép lá nhám.

Cụm hoa là chùy tận cùng, thẳng, dài 20-30cm, cuống chung lớn, phân nhánh nhiều. Bông nhỏ không cuống, là loại lưỡng tính, hình dẹt, bông rất nhỏ, bông có cuống là bông đực, cỏ Vetiver ít ra hoa, nếu có thì hoa thường bất thụ. Quả hơi dẹt.

Rễ là phần có tác dụng lớn và quan trọng, cũng chính là cơ sở cho khả năng chống xói mòn của cỏ Vetiver. Hệ thống rễ cỏ vetiver không mọc trải rộng mà lại cắm thẳng đứng sâu vào trong đất, kể cả rễ chính, rễ thứ cấp hoặc rễ dạng sợi. Rễ có dạng chùm, xốp, dày đặc, cắm thẳng đứng sâu 3-5m,  rộng đến 2,5m sau vài năm trồng. Do đó có thể ngăn cản sự xói mòn cũng như khống chế sự dịch chuyển vật chất trên mặt đất, đồng thời giữ cho cây sống được qua thời kỳ hạn hán.

1.2 Đặc điểm sinh thái của Vetiver

Vetiver thuộc nhóm thực vật C4, sử dụng CO2 hiệu quả hơn theo con đường quang hợp bình thường. Điều lưu ý là hầu hết thực vật C4 chuyển hóa CO2 thành đường lại sử dụng rất ít nước, đây là một yếu tố giúp cây phát triển trong điều kiện khô hạn.

Cỏ Vetiver có sức chịu đựng đối với sự biến động khí hậu cực kỳ lớn như hạn hán kéo dài, lũ lụt, ngập úng. Khả năng chịu ngập úng kéo dài đến 45 ngày ở luồng nước sâu 0,6-0,8m.

Mọc và phát triển lại rất nhanh sau khi bị ảnh hưởng của hạn hán, sương muối, nước mặn, các hóa chất và độc chất trong đất.

Sống và phát triển tốt trong đất nghèo dinh dưỡng, đất nhiễm phèn, ngập mặn, đất bị nhiễm kim loại nặng.

Chịu được ngưỡng biến động cao của pH đất từ 3-10,5.

Tinh dầu trong rễ có mùi thơm khỏe làm cho rễ không hấp dẫn đối với loài gặm nhấm và các loại côn trùng gây hại khác, nó còn ngăn chặn không cho chuột làm tổ gần hàng rào, lá cỏ cứng và sắc làm cho rắn không đến gần được.

Loài vetiver được dùng phổ biến vì có đặc điểm là có khả năng ra hoa và tạo hạt nhưng hạt không nảy mầm nên không thể nhân giống bằng hạt, mà nhân giống chủ yếu bằng phương pháp vô tính nên không thể mọc tràn lan như các loại cỏ dại khác. Có thể nhổ bớt cây ở hàng rào, tách ra thành nhiều dảnh, đem trồng thành những hàng rào mới.

2. Cỏ Vetiver và vi sinh vật đất

Có khá nhiều vi sinh vật đất được phát hiện xung quanh bộ rễ cỏ Vetiver mà vi khuẩn và nấm là tiêu biểu. Các vi sinh vật xâm nhập vào mặt trên rễ, tạo thành những đường dẫn truyền dinh dưỡng nối đất và cây, rễ tiết ra polysaccharide là chất hữu cơ hòa tan giúp cho sự chuyển hóa sinh học của đất và sự thích nghi của cây.

Vi sinh vật gắn liền với rễ cỏ Vetiver là các vi khuẩn cố định đạm, vi khuẩn hòa tan, các nấm rễ và các vi khuẩn phân giải cellulose…, sản xuất chất dinh dưỡng cho sự sinh trưởng phát triển và thúc đẩy các hormone sinh trưởng thực vật tác động trực tiếp lên Vetiver và các cây trồng cộng sinh.